شگرد ایهام‌پردازی‌ در غزل سعدی بر اساس نظریه‌ی «رویکرد مرحله ای»ِ بوگراند

شگرد ایهام‌پردازی‌ در غزل سعدی بر اساس نظریه‌ی «رویکرد مرحله ای»ِ بوگراند مجدسمانه سالاری اول*چکیده زبان‌شناسی متن، یکی از نظریه‌های نوین و پرکاربرد زبان‌شناسی است که قلمرو وسیعی دارد و زیرشاخه-های متعدّد آن نیز، بر وسعت مفهوم آن افزوده است. بوگراند البته با این روش، تنها به تحلیل ایهام‌پردازی و استعاره و تشبیه پرداخته است و در مورد سایر صنایع ادبی، سخنی نگفته است. رویکرد مرحله‌ای با سه روش «انسجام»، «پیوستگی» و «بینامتنیت» به درک متن توسّط مخاطب و بازتولید آن، کمک می‌کند. از میان این سه رویکرد، مبحث ایهام‌پردازی با دو روش اوّل، رابطة تنگاتنگ دارد. ایهام‌پردازی با روش انسجام به دو مورد و با روش پیوستگی به هفت مورد تقسیم می‌شود. در این مقاله، ضمن معرّفی و شناساندنِ رویکرد مرحله‌ای به خوانندگان گرامی، از روش بوگراند استفاده می‌شود تا به تحلیل و توصیف ایهام‌پردازی هنرمندانة سعدی در غزلیاتش برمبنای 9 مؤلّفة موجود در 2 روش انسجام و پیوستگی پرداخته شود. نتایج نشان می‌دهد که از میان این مؤلّفه‌ها، نوع «ایهام دوگانة وابسته» و «استعارات همنشین» از پربسامدترین مؤلّفه‌ها هستند و نوع «ایهام دستوری» و «ایهام مبهم» از هنری‌ترین مؤلّفه‌های ایهام‌پروری در غزل سعدی هستند. کلیدواژه: ایهام، زبان‌شناسی متن، رویکرد مرحله ای، بوگراند، غزل، سعدی.